Bij werkzaamheden aan de Schalkwijkerbrug zijn de resten van de funderingen van de Schalkwijkerpoort gevonden. Deze poort dateert uit de 15e eeuw en was een van de 11 poorten die ooit deel uitmaakten van de stadsverdediging van Haarlem. Het hele historische centrum van Haarlem, dat teruggaat tot de late middeleeuwen, werd omgeven door een hoge stadsmuur en een brede gracht. De toegang tot de stad werd bewaakt door de poorten in deze muur.
Op de Amsterdamse Poort na zijn alle stadspoorten gesloopt en de muren geslecht. Oude prenten en tekeningen laten ons nog zien hoe ze er uit hebben gezien, maar om werkelijk in aanraking te komen met het verleden, zijn we aangewezen op archeologisch onderzoek naar de ondergronds bewaard gebleven resten.
Resten gevonden
Bij werkzaamheden aan de Schalkwijkerbrug zijn onlangs de resten van een van de stadspoorten teruggevonden. De Schalkwijkerpoort is in het eerste kwart van de 15e eeuw gebouwd, na de aanleg van de stadswijk aan de oostkant van het Spaarne, de Burgwal. Daarmee werd een oudere poort vervangen, die vermoedelijk iets noordelijker gelegen was. Reizigers die vanuit het zuiden kwamen, over de weg langs de oostelijke oever van het Spaarne, of vanuit het oosten, over het pad langs de Zomervaart, passeerden de Schalkwijkerpoort als zij de stad binnenkwamen. Vlak voor de poort, buiten de stad, lag de stadstimmerwerf, waar houten bouwmaterialen voor publieke werken werd opgeslagen.
De Schalkwijkerpoort bestond uit twee massieve torens die aan de stadszijde een trapgevel hadden, daartussen lag de hoofdpoort. Daarvóór, aan de landzijde, lag een voorpoort met twee kleinere torens, vergelijkbaar met de Amsterdamse poort. Een stenen brug met drie pijlers en een ophaalbrug overspande de stadsgracht. De torens van de voorpoort zijn omstreeks 1600 gesloopt, maar de zijmuren en de onderbouw van de poortdoorgang bleven bewaard. Het gewelf onder de voorpoort stond ooit in verbinding met de gracht, maar raakte met grond gevuld door landaanwas langs de stadsmuur. In 1866 werd de poort gesloopt om de verkeerssituatie te verbeteren.
De resten die nu aan het licht zijn gekomen, zijn van de voet van de hoofdpoort, met een aanzet naar het gewelf onder de rond 1600 gesloopte voorpoort. Door deze unieke vondst krijgen we voor het eerst een kans om iets te weten te komen over de wijze waarop de poort gebouwd is, en wat de precieze ligging is.
De muurresten blijven in de bodem bewaard, onder de vernieuwde Schalkwijkerbrug. Omdat zij inmiddels weer zijn toegedekt is er voor Haarlemmers weinig te zien. Als de werkzaamheden aan de brug klaar zijn, wordt een gedenksteen geplaatst.