Menu Sluiten

Fraai versierde drinkbeker uit Huis ter Kleef

De opgraving van het Huis ter Kleef heeft in de jaren ‘90 vele tienduizenden vondsten opgeleverd. Sommige mooi en opvallend, andere geven hun pracht pas bij nader onderzoek bloot. Op dit moment wordt er onderzoek naar de opgravingen en vondsten van Huis ter Kleef gedaan. Uiteindelijk volgt een publicatie en tentoonstelling. Wij laten nu alvast graag een mooi, spannend of bijzonder voorwerp zien en geven tekst en uitleg.

Een van deze vondsten is een fragment van een vroeg 16e-eeuwse drinkbeker van steengoed. De pottenbakker heeft met behulp van matrijzen versieringen aangebracht, in de vorm van ranken met druivenblad en -bloesem. Omdat maar een klein deel van de beker bewaard is gebleven, is lastig te zien wat precies wordt voorgesteld.

De beker uit Haarlem. Tekening: Mieke de Leeuw (gemeente Haarlem). Foto: Theo Bottelier (AWH)

De boom van Jesse
Gelukkig is er vergelijkingsmateriaal in de vorm van een identieke en vrijwel complete beker uit de collectie van het Museum Stadskasteel Zaltbommel.
Hieruit kunnen wij opmaken dat het bijbels verhaal ‘de Boom van Jesse’ is verbeeld. Onderaan de beker is een slapende Jesse te zien en uit hem ontspruiten de ranken die de directe bloedlijn tussen hem, zijn vader Koning David en Jezus Christus laten zien. Op het Haarlemse exemplaar is nog net een bloesemblad te zien, met daarop de torso van een koninklijke figuur met staf en rijksappel.

De beker uit het Museum Stadskasteel Zaltbommel. Foto: Marlon Hoppel (ADC Archeoprojecten)

Het verhaal van de Jesseboom was een inspiratiebron voor de volkskunstenaar die de matrijzen voor de pottenbakker sneed. Ook de getalenteerde Haarlemse schilder Geertgen tot Sint Jans (ook bekend als Gerrit van Haarlem) gebruikte dit verhaal. Rond 1500 schilderde hij de twaalf koningen van Juda met grote precisie op een eikenhouten paneel. Door de eeuwen heen werd dit kunstwerk zorgvuldig bewaard, sinds 1956 in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Schilderij van de Haarlemse schilder Geertgen tot Sint Jans (omgeving van).
Collectie Rijksmuseum (rijksmuseum.nl).

De beker, hoe fraai ook, was uiteindelijk een gewoon gebruiksvoorwerp. Het zou onherroepelijk tussen het afval eindigen om door de Haarlemse archeologen eeuwen later weer ontdekt te worden.

Met dank aan Tim Hoogendijk, archeoloog en projectleider van dit onderzoek bij Bureau Archeologie, gemeente Haarlem.